16-17 listopada br. w Krakowie odbyło się seminarium pt. “Transport i składowanie CO2 oraz diagnoza technologii CCUS w Polsce”, organizowane przez Akademię Górniczo-Hutniczą i WiseEuropa. W wydarzeniu wzięli udział m.in. przedstawiciele przemysłu i środowisk naukowych – na sali zasiadło w sumie ponad 100 słuchaczy. To już kolejne z serii tego typu wydarzeń w ramach projektu „Strategia rozwoju technologii wychwytu, transportu, utylizacji i składowania CO2 w Polsce oraz pilotaż Polskiego Klastra CCUS”.
Dzień 1: Transport i składowanie CO2
Gości powitali prof. Wojciech Nowak (AGH, Centrum Energetyki) i prof. Barbara Uliasz-Misiak (AGH, Wydział Wiertnictwa, Nafty i Gazu). Po przywitaniu gości dr inż. Paweł Gładysz (AGH, Wydział Energetyki i Paliw) wygłosił prezentację pt.: „Wprowadzenie do tematyki wychwytu CO2 z przemysłu i energetyki oraz status technologii CCS na świecie”.
Następnie rozpoczęła się główna część pierwsza dnia seminarium, gdzie referaty przedstawili eksperci z interdyscyplinarnego zespołu, w skład którego wchodzą przedstawiciele Wydziału Wiertnictwa, Nafty i Gazu, Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska oraz Wydziału Humanistycznego Akademii Górniczo-Hutniczej. Przedstawili oni zagadnienia z obszaru jakości struktur wgłębnych aquiferowych i węglowodorowych (głownie złóż gazu ziemnego), w tym omówili procesy fizyczne i chemiczne towarzyszące procesowi geosekwestracji (zagadnienia geologiczne, geofizyczne, termodynamiczne, hydrochemiczne, hydrodynamiczne, geomechaniczne, sejsmiczne, petrofizyczne, geochemiczne, inżynierii złożowej, inżynierii wiertniczej, modelowania geologicznego – statycznego, modelowania dynamicznego – procesów zatłaczania, monitoringu). Omówiono również interdyscyplinarne zagadnienia transportu CO2 w obu fazach, z uwzględnieniem aspektów technicznych i aspektów bezpieczeństwa, jak również przedstawiono zjawiska społeczne związane z odbiorem społecznym składowania dwutlenku węgla. Serię wystąpień zespołu rozpoczęła prof. Barbara Uliasz-Misiak (AGH, Wydział Wiertnictwa, Nafty i Gazu), która przedstawiła wymagania odnośnie bezpieczeństwa procesu geologicznego składowania CO2 w świetle zmian w Prawie geologicznym i górniczym. Bezpieczeństwo składowania dwutlenku węgla jest tam rozpatrywane na wszystkich etapach, tj. od wyboru miejsca składowania, poprzez projektowanie go, monitorowanie, działanie, aż po zamknięcie składowiska. Prof. Dariusz Wojakowski (AGH, Wydział Humanistyczny) mówił o wyzwaniach związanych z procesem komunikacji społecznej. Ostatnie badania na ten temat zostały przeprowadzone w woj. zachodniopomorskim, gdzie zlokalizowane są warstwy wodonośne wytypowane do składowania CO2. Panuje powszechna niewiedza na temat tego, czym w ogóle jest technologia wychwytu i składowania CO2. Ok. 20% ankietowanych ma pewną świadomość tematu, ale podobna sytuacja dotyczy również innych krajów, w których maksymalnie 1/3 społeczeństwa posiada jakąkolwiek wiedzę w temacie CCS. Oznacza to, że od komunikacji z opinią publiczną i szeroko pojętym społeczeństwem zależeć będzie stopień zaufania do tej technologii. Bardzo często aktualny pozostaje syndrom „NIMB” (ang. not in my backyard), który oznacza niechęć do takich inwestycji w pobliżu miejsca zamieszkania. Na nastawienie do technologii CCS wpływa również system wartości – osoby, które nowe technologie postrzegają jako wartość, prawdopodobnie pozytywnie ocenią CCS. Dr inż. Tomasz Włodek (AGH, Wydział Wiertnictwa, Nafty i Gazu) przedstawił z kolei wyzwania związane z procesem projektowania, budowy i eksploatacji wysokoprężnych rurociągów do transportu CO2. Optymalnym rozwiązaniem jest transport dwutlenku węgla przez łączenie klastrów z hubem, skąd jest on transportowany do miejsca zatłaczania. Takie rozwiązanie sprawdza się również w innych krajach. Kolejny referat, który wygłosił dr inż. Bartosz Papiernik (AGH, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska), dotyczył informacji geologicznej i procesu koncesyjnego związanego z geologiczną sekwestracją CO2. Poruszył on takie zagadnienia jak poszukiwanie odpowiednich formacji skalnych do składowania CO2, aspekty geologiczne, dostępność danych – zwłaszcza sejsmicznych oraz ich ceny. Dr inż. Łukasz Klimkowski (AGH, Wydział Wiertnictwa, Nafty i Gazu) zaprezentował inżynierskie i geologiczne spojrzenie na procesy oceny pojemości składowania w strukturach wodonośnych i pogazowych.
Pierwszy dzień seminarium zakończył panel dyskusyjny, który moderował prof. Stanisław Nagy (AGH, Wydział Wiertnictwa, Nafty i Gazu), a w którym prelegenci poruszyli takie tematy jak:
- problem akceptacji społecznej w świetle niskiej znajomości technologii CCS wśród społeczeństwa;
- negatywna rola organizacji pozarządowych w zakresie komunikacji społecznej na przykładzie kampanii dezinformacji LNG, składowania CO2, zagospodarowania gazu ze złóż niekonwencjonalnych, energetyki nuklearnej i energetyki wiatrowej;
- etapowanie procesów inwestycyjnych w zakresie budowy infrastruktury szkieletowej do transportu;
- etapy rozpoznania struktur aquiferowych do geologicznej sekwestracji CO2 w świetle wymagań koncesyjnych polskiego prawa i dyrektywy CCS EU.
Paneliści, podsumowując pierwszy dzień seminarium, zwrócili uwagę na kwestie akceptacji społecznej którą należy budować na długo przed rozpoczęciem samej inwestycji. Natomiast dla faktycznego rozwoju CCUS, konieczna jest również akceptacja polityczna, gdyż wypracowanie i przyjęcie odpowiedniej specustawy kilkukrotnie przyśpiesza ten proces.
Dzień 2: Diagnoza technologii CCUS w Polsce
Drugiego dnia seminarium, który poświęcony był diagnozie CCUS w Polsce, analitycy WiseEuropa, Maciej Giers i Kamil Laskowski (WiseEuropa), a następnie mec. Grzegorz Pokrzywka (Kubas Kos Gałkowski) w szczegółowy sposób omówili unijne otoczenie legislacyjne, w tym Net Zero Industry Act, a także polskie dokumenty strategiczne w świetle aktualizacji Krajowego planu na rzecz energii i klimatu (KPEiK) i Polityki Energetycznej Polski do 2040 (PEP2040). Warto wspomnieć, że PEP2030, uchwalona w 2009 r., pokładała spore nadzieje w CCUS, także na poziomie unijnym. Zapisano w niej wprost, że powstaną co najmniej dwie instalacje demonstracyjne CCS w Polsce. Częścią PEP2040 jest natomiast ocena swojej poprzedniczki. Podkreślono zawiedzione nadzieje związane z rezygnacją z instalacji w Bełchatowie (choć podobne problemy wystąpiły i w innych krajach). Założenia w aktualizacji PEP2040, przyjętej w 2022 roku, to m.in. wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego w związku z konfliktem w Ukrainie. W dokumencie pojawiły się nawiązania do CCUS, jak np. praca nad badaniem i wdrożeniem czystych technologii węglowych, choć te nie wymieniają CCUS z nazwy. Podsumowując, zapisy dotyczące tych technologii są rozporoszone w różnych dokumentach i niestety bywają ze sobą sprzeczne, nie uzupełniają się, ograniczają się jedynie do sektora elektroenergetyki. Potrzebna jest kompleksowa i długoterminowa strategia w zakresie CCUS, regulująca miejsca składowania CO2, sposób transportu, schematy finansowania.
Jurand Skrzypek (WiseEuropa, Uniwersytet Jagielloński) przedstawił postępy projektu CCUS.pl w obszarze strategii dla technologii CCUS w Polsce i prognozowania wpływu rozwoju CCUS na makroekonomię, gospodarkę, zatrudnienie, inwestycje. Seminarium było okazją do zebrania informacji zwrotnej od interesariuszy, która pomoże udoskonalić wypracowane modele POL-TIMES i CGE-PL (optymalizujący działanie modelu TIMES).
Warsztaty
Po przerwie odbyła się część warsztatowa, w trakcie której omówiono wyzwania dla rozwoju technologii CCUS w Polsce pod kątem aspektów technicznych, ekonomicznych, politycznych i społecznych. Grupa techniczna zwróciła uwagę na energochłonność wychwytu CO2 co ma wpływ na to, w jakim stopniu opłacalna jest ta technologia. Drugą kwestią jest wielkość instalacji – zajmuje ona dużą powierzchnię. Należy pochylić się również nad transportem: jeżeli jeden z emitentów nie będzie dostarczał CO2 do sieci w ramach hubu, w rurociągu nastąpi spadek ciśnienia i będzie trzeba go zamknąć.
Grupa ekonomiczna rozmawiała o dofinansowywaniu CCUS. Sektor nie wyklucza współpracy publiczno-prywatnej, chociaż nie widzi potrzeby powoływania krajowego administratora składowisk. Jako dobrą praktykę przedstawiono przykład Danii, gdzie udział państwa w koncesjach na składowanie wynosi 20%. Zaznaczono, iż dofinasowanie jest potrzebne nie tylko na poziomie wejścia, ale też na etapie kosztów operacyjnych.
Grupa polityczna zwróciła uwagę na niespójność dokumentów krajowych w kontekście CCUS. Często nie są one aktualne już w momencie przyjęcia, ponadto bywają upolitycznione. Warto, by powstające dokumenty były na pewnym etapie konsultowane z branżą. Potrzebny jest również lider polityczny, który wspierałby wypracowane rozwiązania w Parlamencie.
Grupa społeczna zaproponowała wizje lokalne dla mieszkańców obszarów, na których powstaje inwestycja. Ministerstwo powinno również wypracować odpowiednią strategią komunikacyjną.
Żeby nie zakończyło się tylko na słowach, Kamil Laskowski i Paweł Gładysz przedstawili na koniec propozycję listu do administracji rządowej w sprawie dalszego wsparcia dla technologii CCS, w ramach projektu CCS4CEE. W najbliższym czasie będą zbierane wśród przedstawicieli branży konkretne postulaty dla nowego rządu oraz podpisy pod listem. Paweł Gładysz nakreślił również koncepcję stworzenia hubu opolsko-śląskiego technologii CCS i zaprosił do współpracy w ramach projektu i klastra CCUS.pl. Pierwsze spotkanie klastra odbędzie się już wkrótce.
Dziękujemy za udział w seminarium wszystkim panelistom i słuchaczom!
