7 listopada w Warszawie odbyło się III Spotkanie Klastra CCUS.pl, które poświęcone było przede wszystkim prezentacji rezultatów projektu i omówieniu kwestii trwających konsultacji publicznych projektu Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu do 2030 r.
Zebranych gości powitał Paweł Gładysz (Akademia Górniczo-Hutnicza), który podsumował dotychczasowe etapy projektu. Następnie Maciej Giers (WiseEuropa) wygłosił prezentację na temat raportu o kontraktach różnicowych dla technologii CCUS, który można pobrać na tej stronie. Główne wskazane przez niego wyzwania dla finansowanie technologii CCUS to kapitałochłonność takich projektów, uzależnienie od innych elementów łańcucha wartości, ryzyka legislacyjne i eksploatacyjne. Maciej Giers przybliżył również możliwości finansowania z naciskiem na węglowe kontrakty różnicowe – wytłumaczył, na jakiej zasadzie one działają i przedstawił europejskie przykłady ich zastosowania.
Bez odpowiednich regulacji ciężko o finansowanie
Pierwsza część spotkania zakończyła się panelem dyskusyjnym pt. „Wpływ modelu finansowego na rozwój projektów CCUS w Europie i Polsce”. Zasiedli w nim: Andrzej Paliło (Holcim), Maciej Malicki (Air Liquide Polska Sp. z o.o.), Szczepan Polak, (Equinor) i Wojciech Lewandowski (EBRD). Dyskusję moderował Maciej Giers.
Punktem wyjścia do dyskusji były wspomniane już wyzwania dla finansowania rozwoju technologii CCS w Polsce. Szczepan Polak, ze swojej norweskiej perspektywy, ocenił, że największy problem stanowi brak odpowiednich regulacji – bez nich ciężko będzie zrealizować mechanizmy finansowania, choć w Norwegii udało się to dzięki współpracy przemysłu z władzami, która przyspieszyła powstanie potrzebnej legislacji.
Maciej Malicki zwrócił uwagę, że jako obecnie 3. w Europie producent wodoru, Polska nie jest w stanie zaspokoić zapotrzebowania na rynku wodorem uzyskanym z elektrolizy. Dlatego też należy rozpatrywać technologie CCUS jako jeden ze sposobów uzyskiwania wodoru.
Andrzej Paliło z kolei podkreślał, jak ważna jest konieczność dokładnego oszacowania kosztów przed realizacją projektów CCUS i przyznał, że z perspektywy Holcim Polska, są one trudne do wdrożenia bez wsparcia rządowego.
Wojciech Lewandowski ocenił, że mechanizmy różnicowe mogą obniżać ryzyko finansowania projektów CCUS, a udział sektora finansowego jest w tym przypadku konieczny. Zresztą Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju uznał CCS jako technologię niezbędną do dekarbonizacji.
Zdaniem Szczepana Polaka, banki bywają sceptyczne wobec technologii CCS, zwłaszcza jeśli takie projekty stają się obiektem zagrywek politycznych. Maciej Malicki podkreślił natomiast, że Air Liquide preferuje stałą cenę w kontrakcie różnicowym. Wsparciem poprzez takie kontrakty powinny zostać objęte projekty dojrzałe.
Na zakończenie pierwszego panelu słuchacze mieli możliwość zadawania pytań. W tej części Wojciech Lewandowski wyjaśnił, że EBOiR poszukuje obszarów, w których jego udział jest niezbędny, oraz takich projektów, które zrzeszają kilka podmiotów, co powoduje inny rozkład ryzyka. Nawiązał również do raportu NIK, z którego wynika, że niewielki procent wpływów z ETS został przekazany na określony przepisami cel.
Na pytanie, czy polski rząd jest dziś przygotowany na wspieranie projektów CCS, Maciej Malicki przypomniał, że rząd od wielu lat otrzymuje fundusze od emitentów w ramach systemu ETS. Szczepan Polak wskazał, że niestety brakuje jednoznacznej deklaracji, choć patrząc na przykład energetyki jądrowej – jest szansa na szybką realizację projektów. Na koniec Paweł Gładysz dodał, że niestety istnieje minimalizacja skali i o wsparciu CCUS-u mówi się tylko w przypadku tych podmiotów, które są od niego uzależnione.
SPC: technologie CCS w przemyśle cementowym są dostępne
Po przerwie głos zabrali przedstawiciele Stowarzyszenie Producentów Cementu, Dariusz Konieczny i Bartosz Głowacz, którzy przedstawili stanowisko branży wobec aKPEiK. Branża cementowa, aby zachować konkurencyjność na rynku, musi dbać o obniżanie emisji, ale w jej przypadku dekarbonizacja nie jest możliwa. Stąd też producenci cementu w pierwszej kolejności odczuwają skuteczność istniejących regulacji bądź ich brak.
Zdaniem SPC technologie wychwytu CO2 w przemyśle cementowym są dostępne i mogą być zastosowane efektywnie ekonomicznie. Niezwłocznie powinny zostać opracowane Krajowa Strategia CCS i regulacje prawne dla transportu i magazynowania. Niezbędne jest stworzenie możliwości dofinansowania inwestycji w obszarze wychwytu (inwestor przemysłowy) oraz w obszarze transportu i magazynowania. Ten ostatni wymaga ustanowienia operatora systemu magazynów. Wreszcie, równie istotny jest dialog międzysektorowy w celu oceny możliwości powstaniach hubów dla różnych sektorów.
Fundusz Innowacji w ramach ETS powinien zostać przekształcony w Fundusz Wdrażania Czystych Technologii, aby wzmocnić jego zdolność do wspierania wdrażania technologii o zerowej emisji netto i przeciwdziałać ryzyku podejmowanemu przez „pierwszych graczy”. Zgodnie z zaleceniami zawartymi w raporcie Draghiego w sprawie przeznaczenia przychodów z systemu ETS, należy utworzyć „fundusz dekarbonizacji cementu”, wykorzystując ponowne przychody, jakie sektor cementowy UE będzie generował za pośrednictwem systemu ETS, w celu wsparcia szeroko zakrojonych projektów dekarbonizacji realizowanych w tym sektorze. Potrzebne jest również zapewnienie, że 100% przychodów z ETS zostanie wydane na klimat.
Miejsce CCUS w KPEiK
W ramach wprowadzenia do drugiego panelu dyskusyjnego, Paweł Gładysz omówił aKPEIK w obszarze technologii CCUS i przedstawił komentarz Akademii Górniczo-Hutniczej i WiseEuropa do aktualizacji tego dokumentu, o który uczelnia została poproszona w 2023 roku.
W panelu dyskusyjnym pt. „Jeżeli nie KPEiK to gdzie? Miejsce technologii CCUS w dokumentach i strategiach rządowych”, moderowanym przez Pawła Gładysza, wzięli udział Anna Skorek-Osikowska (Politechnika Śląska – Net-Zero Poland), Grzegorz Pokrzywka (Kancelaria Kubas Kos Gałkowski – Adwokaci), Krzysztof Zaręba (Ministerstwo Rozwoju i Technologii), Michał Wendołowski (Bellona Europa) oraz Tomasz Prost (ORLEN S.A.).
Na pytanie, które dokumentu powstające w MRiT będą dotyczyły technologii CCS, Krzysztof Zaręba odpowiedział, że właścicielem tematu na ten dzień jest Ministerstwo Klimatu i Środowiska, a powstająca w ramach projektu CCUS.pl strategia ma docelowo służyć temu właśnie ministerstwu.
Grzegorz Pokrzywka został natomiast zapytany o kroki, jakie powinny zostać podjęte w celu zagwarantowania powstania regulacji dotyczących CCS. Panelista wskazał konieczność powstania specustawy i jednocześnie zauważył, że Unia Europejska silnie oddziałuje na to, co powinno się zostać uwzględnione w krajowych planach.
Polska nie jest jednak jedynym krajem, który mało miejsca poświęca technologiom CCS. Na drugim biegunie znajduje się natomiast Dania, której przykład przytoczył Michał Wendołowski. W duńskim KPEiK zamieszczone zostały wszystkie sugerowane przez Unię punkty (z wyjątkiem transportu).
Tomasz Prost, jako przedstawiciel jednego z niewielu podmiotów gospodarczych w Polsce, które są w stanie wdrażać strategię CCS w pełnym łańcuchu, wskazał również plany francuskie, austriackie i niemieckie (w Austrii i Niemczech powstały strategie rządowe dla CCS).
Choć w polskim KPEiK jest mowa o B+R w kontekście CCS, zdaniem Anny Skorek-Osikowskiej, powinny one być prowadzone równolegle do wdrażania projektów. Przedstawicielka Net-Zero Poland (obiektywny projekt, którego celem jest pokazanie najtańszej ścieżki osiągnięcia zerowych emisji, z uwzględnieniem kosztów społecznych) uważa również, że technologicznie Polska jest gotowa na CCUS.
Strategia CCUS w Polsce prawie gotowa
Po panelach dyskusyjnych Krzysztof Fal (WiseEuropa) i Paweł Gładysz zaprezentowali roboczą Strategię CCUS w Polsce. Opracowany przez Konsorcjum dokument w założeniu ma pomóc prawodawcom i oparty został na innych trzech raportach w tym projekcie (Raport 1, Raport 2). Strategia będzie przez najbliższy czas poddana konsultacjom (komentarze będzie można zgłaszać do 6 grudnia br.) III Spotkanie Klastra CCUS zakończyła część informacyjna poświęcona Stowarzyszeniu CCUS Poland i dedykowana jego potencjalnym członkom.
